Lyfstraf-appèl slaag

Ronelle Rademeyer - In ’n ongewone stap het die hooggeregshof gister onafhanklik van landdros Helvi Shilemba se uitspraak in die opspraakwekkende lyfstrafsaak waarin vier onderwysers van Windhoek Gimnasium skuldig bevind en gevonnis is, “die rare pad gevolg om op appèl sy eie bevindings te maak”.
Appèlregters Elton Hoff en Naomi Shivute het gister in hul uitspraak in die hooggeregshof die skuldigbevinding aan aanranding en vonnis van N$2 000 boete elk teen dié skool se hoof, mnr. Fanie van Zyl, mnre. Ettienne Odendaal en Frikkie Maartens, asook me. Estelle Oberholzer ter syde gestel.
Luidens hulle uitspraak was die landdros wat die saak verhoor het, se bevindings “misplaas”, met die gevolg dat die appèlhof die “rare” stap gedoen het om sy eie gevolgtrekkings te maak sonder om die landdros se bevindings in ag te neem.
Volgens hulle was die appèl “een van daardie rare gevalle” waarin die appèlhof genoodsaak was om dit te laat slaag sonder om die bevindings van die landdros in ag te neem.
Hoff en Shivute sê in hul uitspraak die staat het na hul mening nie daarin geslaag om bo redelike twyfel te bewys dat die vier appellante toe hulle die lyfstraf toegedien het, die voorneme gehad het om onwettig op te tree, óf oor die kennis beskik het dat hulle hul skuldig maak aan aanranding nie.
Die vier onderwysers is van aanranding beskuldig nadat die ouers van ’n 14-jarige seun wat tussen Februarie en Maart 2015 deur middel van lyfstraf gedissiplineer is vir oortredings wat hy begaan het, kriminele klagte teen hulle ingedien het.
Adv. Raymond Heathcote, SC, vir die appellante, het aangevoer hulle was kragtens die gemenereg nie onwettig nie aangesien die lyfstraf toegedien is met die doel om “op te voed en reg te stel”.
Hy het betoog dat landdros Shilemba in wese aanvaar het artikel 56 van die Wet op Onderwys wat lyfstraf deur onderwysers verbied, ook vir private skole geld terwyl dit nie die geval is nie.

Gemenereg
Hy het ook daarop gewys dat die gemenereg-beginsel ingevolge waarvan ouers hul gesag om te tugtig na onderwysers kan oordra, nié deur artikel 56 opgehef word nie en dat lyfstraf op grond daarvan dus steeds in staat­skole toegepas kan word.
Verder het die appellante aangevoer dat die voorsitter van die skoolraad aanbeveel het dat lyfstraf in Windhoek Gimnasium toegedien word nadat regsadvies oor die kwessie ingewin is.
Die appèlregters wys in hul uitspraak daarop dat hoewel ouers hul reg op tugtiging aan onderwysers kan oordra, onderwysers ook die oorspronklike reg het om te dissiplineer en dat dit onafhanklik is van die gedelegeerde gesag deur ouers.
Die reg om ’n leerling te tugtig, mag egter deur middel van ’n kontrak of statutêre reg opgehef word.
Verder het hulle ook bevind die redes waarom die lyfstraf toegedien is, belangrik is aangesien dit bepaal wat die gemoedstoestand van die persoon was wat dit toegedien het en of die straf redelik was.