Tsumeb-uitsettings ‘n ‘ernstige uitdaging’

Die uitvoerende hoof van Tsumeb se munisipaliteit, me. Victoria Kapenda, sê die onlangse uitsetting van inwoners van die dorp se Endombo-enkelkwartiere skep tans “ernstige uitdagings” vir dié Noordedorp, hoofsaaklik omdat daar nie alternatiewe verblyf vir al die mense is nie. Dit volg nadat sowat 39 gesinne, ingevolge ’n hofbevel, op 5 September uitgeset is, met meer uitsettings wat na verwagting gaan volg.“Hierdie is ’n ingewikkelde saak wat van die begin af buite verhouding geruk is: Dit is ’n saak tussen ’n grondeienaar en sy huurders. Die huurders het ongelukkig nie die reëls nagekom nie, wat tot dié gevolge gelei het,” het Kapenda Donderdag aan Republikein gesê.Sy sê die munisipaliteit het tans net 47 erwe vir die sowat 3 000 Endombo-inwoners beskikbaar.“Daar woon altesaam 265 huishoudings, waarvan 39 op 5 September uitgeset is. Die uitsetting gaan voort en nog huishoudings gaan binnekort uitgesit word,” maan sy.Kapenda sê sommige van die beskikbare erwe is toegeken aan gesinne wat nog steeds in Endombo woon. Onder diegene wat reeds uitgesit is, het net sewe erwe wat aan hulle toegeken is. Sy moedig mense aan om terug te gaan na die eienaar van Endombo en met hom ’n ooreenkoms aan te gaan sodat hulle langer op die eiendom kan woon. “Vanaf die dorpsraad se kant – ons het ongelukkig nie genoeg grond vir hulle beskikbaar waar hulle kan woon nie. Die ander ding is – die plek waar hulle tans woon, is privaat eiendom.“Diegene aan wie ons erwe toegeken het – hulle moet daarheen gaan. As hulle nie wil nie, is dit hul keuse. Dit hang alles van hulle af,” het Kapenda gesê.GEMEENSKAPLEIER“Die situasie is erg, daar is nie genoeg tente nie en die mense slaap in die oopte,” vertel me. Lischen Claasen, voorsitter van die Tsumeb Concerns Community Representatives (TCCR). “Elke oggend moet ek en my team maar sponsors gaan soek – want as daai kindertjies van die skool af kom, dan moet hulle eet.“Daar is sowat 400 kinders. Dan moet ek hier gaan klop en daar gaan klop, net om die nodige goed in die hande te kry,” vertel sy.Sy sê die erwe wat nou aan die mense toegeken is, is baie duur. “Dis arm mense, 99% van hulle het nie werk nie. “Die beste wat die raad kan doen is om erwe vir die mense te gee. Die mense moet hul plekke kry. Die mense wil ook nie meer met Groenewald [eienaar] onderhandel nie, want tussen hom en die dorpsraad en ander partye heers net chaos.“Sommige wil nog met hom onderhandel om langer aan te bly, maar die meeste wil hul eie erwe hê,” sê Claasen. Sy het bygevoeg die mense het Woensdag weer briewe ontvang dat hulle teen 23 September die plek finaal moet ontruim.EIENAAR“Ná die uitsetting van 5 September, het nog sowat 60 mense intussen besluit om self te trek. Die res het tyd tot 23 September om te trek, maar intussen is sake by die kompleks weer kalm en inwoners bied hul samewerking. “Die meeste inwoners is nie kwaad nie. Inteendeel, baie het intussen met my kom praat en my gelyk gegee met die uitsetting.”So sê mnr. Christo Groenewald, eienaar van die Endombo-enkelkwartiere. “Elke dag trek daar nog mense uit. Baie sê egter dat hulle nie ’n ander heenkome het nie.”Groenewald is die afgelope jare voortdurend in die nuus oor die sowat 3 000 mense op sy eiendom, wat glo sedert 2017 verseg om huur te betaal. Hy sê hy verhuur sowat 180 eenhede op die plek. “Dit het eintlik al die jare goed gegaan, tot en met 2017,” sê hy.AGTERGRONDGroenewald sê toe hy die enkelkwartiere se huur in 2017 weer met 5% wou opstoot, was daar enkele persone wat ontevrede was daaroor en sy eienaarskap van die plek begin bevraagteken het. Toe was die huur N$560 vir ’n kamer van sowat 45 m2. Groenewald sê hy het sy titelakte aan hulle getoon, maar hy beweer dié groep het sedertdien die inwoners teen hom opgestook en ook oortuig om op te hou om huur te betaal. Groenewald het toe regshulp ingewin om ’n uitsettingbevel teen aanvanklik 17 inwoners te kry. Ná die saak vir ’n jaar lank in die Tsumeb-landdroshof gesloer het, het hy hom tot die hoërhof gewend vir ’n uitsettingsbevel teen 20 inwoners. “In September 2020 het die hof Groenewald gelyk gegee dat hy die regmatige eienaar van die eiendom is en ’n uitsettingsbevel teen die 20 is toegestaan. Die aangeklaagdes het egter aangedui hulle wil appèl aanteken en gevolglik is die uitsettingsbevel vir 90 dae op ys geplaas. “Hulle het egter versuim om te appelleer, wat beteken die bevel is finaal,” het Groenewald gesê. ALTERNATIEWE MISLUKHy sê toe daar in Desember 2020 met die uitsetting begin moes word, het politici hom genader met ’n plan dat die regering die eiendom moet koop. Teen Augustus 2021 het die minister van stedelike en landelike ontwikkeling, mnr. Erastus Uutoni, laat weet dat die kabinet die versoek afgekeur het.“’n Versoek is aan my gerig om tot Desember 2021 kans te gee sodat die Tsumeb-munisipaliteit die mense kan verskuif. Dit het egter nie gebeur nie en teen Januarie het ek die uitsettingsproses voortgesit,” het Groenewald gesê.Hy is toe opnuut deur plaaslike politici genader om te keer dat die mense uitgesit word, maar toe daar teen 22 April vanjaar nog niks gebeur het nie, het hy besluit om met die uitsetting voort te gaan.“Intussen het die eerste 20 mense wat hy gedagvaar het, ’n aansoek om kondonasie by die hof ingedien – om verskoon te word omdat hulle nie in 2020 ’n aansoek om appèl ingedien het nie en aangedui dat hulle dit nou wil doen. “Dit beteken dat die aksie teen dié 20 mense eers gestaak moet word totdat die hof hul aansoek kan oorweeg. “Die Tsumeb-landdroshof het in 2021 egter nog 40 uitsettingsbevele toegestaan. Dit beteken die uitsetting van die 39 families kon op 5 September voortgaan,” sê Groenewald. Hy sê alhoewel daar aanvanklike teenstand was dae voor die uitsettingsaksie, het talle inwoners op 5 September wel hul samewerking gegee. Groenewald sê daar is ’n instansie wat belangstel om die plek te koop.EIENAARSKAPGroenewald het in 2007 alleen-eienaar van die eiendom geword toe sy vennoot wou aftree en hy hom uitgekoop het. Ten spyte van die hofbeslissing in 2020, het verskeie partye, waaronder die Workers Revolutionary Party’s (WRP) asook die Werkers Raadgewende Sentrum (WAC) Groenewald se eienaarskap van die Endombo-enkelkwartiere bevraagteken. Dit is gedoen in onlangse ope briewe aan onder meer pres. Hage Geingob asook die minister van justisie en die partye beweer die uitsetting is weens “grootskaalse korrupsie” op Tsumeb. “Die munisipaliteit, die howe, die polisie en nou die weermag snoer saam teen die gemeenskap,” beweer die WAC. Dit was die eiendom van die kopermyn Tsumeb Corporation Limited (TCL), wat dit aan Ongopolo Weatherly Mine en later aan Dundee Precious Metals verkoop het.In Maart 2020, het die PDM-leier mnr. McHenry Venaani ’n mosie in die parlement ter tafel gelê dat Endombo met regverdige vergoeding onteien moet word. Dit om behoorlike behuising vir die inwoners op te rig. Intussen het die Affirmative Repositioning (AR) se mnr. Dimbulukeni Nauyoma onlangs ook ’n pleidooi aan Uutoni gerig om tussenbeide te tree in verlede week se uitsettings op beide Tsumeb en Katima Mulilo. – elvira@republikein.com.na

Tsumeb-uitsettings ‘n ‘ernstige uitdaging’

Kommentaar

Republikein 2025-04-07

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

Tsumeb-uitsettings ‘n ‘ernstige uitdaging’

Kommentaar

Republikein 2025-04-07

Meld asseblief aan om kommentaar te lewer

MELD AAN

Advertensie