Neem deel aan die nasionale begroting

Namibië maak vordering met die insluiting van meer burgers by die samestelling van die nasionale begroting, volgens die uitvoerende direkteur van die Instituut vir Openbare Beleidsnavorsing (IPPR), Graham Hopwood.

Hy sê die internasionale begrotingsopname dui daarop dat deursigtigheid ten opsigte van die samestelling van die nasionale begroting verbeter het, en openbare deelname het met 20 punte verbeter vanaf ’n telling van nul toe Namibië aanvanklik in 2012 aan die opname begin deelneem het.

Hopwoord het Maandag in Windhoek gepraat waar plaaslike nieregeringsorganisasies met die minister van finansies en staatsondernemings, Iipumbu Shiimi, en die direkteur-generaal van die Nasionale Beplanningskommissie, Obeth Kandjoze, vergader het om vroeë insette te lewer voor die middeltermyn-begrotingsoorsig later vanjaar.

BEKOMMERNISSE

Boaan die lys van bekommernisse wat aan die lig gebring is, is armoede wat glo nog nooit so erg was sedert onafhanklikheid soos nou nie.

Teenwoordigers het weer eens druk op die regering geplaas om uiteindelik die universele basiese inkomstetoelaag (BIG) te implementeer, met die BIG-koalisie wat glo ’n voorlegging oor die behoefte aan so ’n ingryping, en metodes hoe dit uitgerol kan word, onlangs by die ministerie en die regering ingedien het.

“Kom ons voer ’n diep en formele gesprek hieroor om te sien hoe ons dit vorentoe kan neem,” het Shiimi oor BIG gesê.

Behuising is steeds ’n groot bekommernis, hoewel Hopwood sê dat vordering gemaak word ná die aanvaarding van die nuwe nasionale behuisingsbeleid. Die regering sal na verwagting besteding aan behuising oor die volgende ses tot sewe jaar van N$700 miljoen tot sowat N$6,5 miljard opstoot.

BESTEDING

Nog ’n kwessie is vroeë kinderontwikkeling wat uitgebrei en wyer versprei moet word. Shiimi sê besteding aan onderwys word hersien om meer klem op skoolinfrastruktuur te plaas.

As voorbeeld van vorige sukses in terme daarvan om die regering se begrotingsprioriteite te beïnvloed, noem Hopwood verlede jaar se besluit om belasting op sanitêre doekies op te skort. Navorsing om die impak van hierdie besluit te meet, ontbreek steeds, sê hy.

Volgens die finansminister beloop welsynsingrypings tot 50,2% van die regering se totale besteding. Hy sê N$700 miljoen word bewillig vir die opgradering van informele behuising.

“Ons luister wel na jou,” voer Shiimi aan.

Hy sê die regering sal sy fokus op vervoerinfrastruktuur verskuif van padbou na die opgradering van die land se spoornetwerk.

Die 2024-’25-boekjaar bevat ook ’n begroting van sowat N$2,2 miljard vir watervoorsiening, spesifiek om water aan mynbou- en nywerheidsverbruikers aan die kus te verskaf en om voorsiening aan landelike gemeenskappe te verbeter. Infrastruktuur in Namibië se nasionale parke kry ook nou voorkeur.

BELASTINGDREMPEL

In terme van verligting dui Shiimi aan dat die verhoging in die inkomstebelastingdrempel en die verhoging in die drempel vir oordragkoste vir huisaankope vanaf N$600 000 om van toepassing te wees op huise ter waarde van N$1,1 miljoen en hoër albei bedoel is om huishoudings te help oorleef.

Die ekstra N$200 wat vir pensioen- en ongeskiktheidsbegunstigdes toegeken word, help mense ook om vandag se ekonomiese swaarkry beter te hanteer, sê hy.

Ander kwessies wat uitgelig is, sluit in verlede jaar se sluiting van al die regering se veilige huise vir slagoffers van geslagsgebaseerde geweld, en die tekort aan maatskaplike werkers en verwante polisiebeamptes om huishoudelike misdaad te takel.

Finansiering vir klein besighede is ook as ’n probleem uitgelig.

Die direkteur van die inligtingsentrum vir die burgerlike samelewing, Melanie Markus, moedig belanghebbendes aan om skriftelike insette te lewer sodat alles saamgestel kan word en ’n voorlegging volgende maand by die regering ingedien kan word. – [email protected]