Ganse mensdom 'n week lank met die maan gepla

Des Erasmus - In vergange jare was ''n destydse kollega bekend vir sy dramatiese oordrywing van nuusgebeure. Veral erg, baie erg, het dit ná ''n tweede rondetjie in die destydse Gross gegaan. Selfs die glase op die hoektafeltjie moes koes vir die handswaaie in ons maat se gebaretaal.

Dan het een van sy geswore vriende altyd stil-stil opgestaan, onder die stoep se dak uitgekom en die hemelruim verken om die stand van die maan te bepaal. Sonder ''n woord was sy boodskap duidelik: Die man is met die maan gepla. Kom die volmaan, is dit op sy ergste.

Nooit het hy voorgegee dat sy maat met die maan “getik” was nie. Die “pla” het op ''n versteuring deur die maan gedui, een van daai goed wat ook die honde laat huil. Sou hy “getik” wees, kon dit beteken dat hy aan die malkant is en in ''n inrigting hoort. Kom die volmaan het hy ook na sy vriend as Wollie verwys, afgelei van sy wolhaarstories.

Daai segswyse van maanpla teister toe die afgelope week vanaf 10 November tot selfs vandag die ganse mensdom. Volgens die verspieders van die hemelruim was die maan in dié tydvak die naaste aan die aarde in 68 jaar. Gevolglik ook veel groter as die gebruiklike helderste nagvoorwerp in die hemelruim. Eintlik is die maan in allemanstaal net ondergeskik aan die son, daarom in treffende trap die vergelyking van ''n belofte van die son, die maan en die sterre.

Raak die maan vol, roer hy wel aan die getye van die see soos met springgetye met die volmaan, gewoonlik van twee dae vóór tot twee dae ná volmaan. Juis daarom was die waarskuwings teen die naweek uitgereik teen fratsgetye wat op die see verwag kan word.

Die maan is eintlik ''n bevriende buurman van die aarde. Kleintyd al word die peuters voorgestel aan die maan as ''n ou maat. Die kleinspan word vertel dat ''n mensgesig in die kartelings van die maan gesien kan word. Vandaar die term “man in die maan”. Vir die oningeligtes en die minderweters word ook vertel die maan is van kaas gemaak. Liggelowiges kan glo nog daarvan oortuig word dat die maan van kaas gemaak is. Moedersorg vir vratte aan die kleiner kroos is om dit met vyemelk te smeer en dit dan in die volmaan se rigting weg te blaas.

Weet nie of dit werk nie.

Na hoop wat beskaam het, word verwys as na die maan. Waarmee weg, heeltemal weg, bedoel word.

Vir die eerste dae van ''n huweliks­paartjie verwys die Engelse taal as ''n “honeymoon”. Afrikaans het die pragtige “wittebroodsdae” daarvoor. Bruidstyd kan ook daar gebruik word. Meer beskrywend is die ”maanskyn en rose” van dié tydperk. Maanskyn en rose het eerder betrekking op ''n tydperk van voorspoed en liefde wat verby is. So is die maan­skyn en rose van ''n bruidstyd verby wanneer armoede aan die deur kom klop.

''n Baie seldsame verskynsel word in Engels as “once in a blue moon” beskryf. Dit word gekoppel aan iets wat baie selde gebeur.

Ook die landmanne laat hulle deur die maanstand lei. Saaitye word by die stand van die maan ingepas en ''n vaste geloof bestaan dat die sekelmaan met die onderpunt van die skepel afwaarts moet wys voordat die groot reën gaan kom.

Ook in die kunste, veral sang, word erkenning aan die maan gegee. Oorle'' Chris Blignaut het die maanstand in sy “Ou ryperd” besing: “. . . draf maar aan my ou maat, die maan skyn so helder vanaand”. Dan is daar goed soos Sy kom met die sekelmaan, die Amerikaanse “Moon River”, en vele meer. Skilderkunstenaars beeld ''n nimf uit wat in die maanskyn by ''n meerwoud sit.

In Afrika word na die stand van die maan gekyk wanneer ''n groot man sterf.

In eie kring is daar goedjies wat pla. Hoop maar dit was net die volste maan in 68 jaar.