Grondbeleid: Kommissie draai geen doekies om

Denver Kisting – Eise oor voorvaderlike grondregte en vergoeding word deur internasionale reg erken, sê die voorsitter van die voorvaderlike grondkommissie, regter. Shafimana Ueitele.

Buitendien, met ’n breë interpretasie van Namibië se grondwet, kan dit in die land se oppergesag ingelees word, sê hy.

Ueitele sê ’n formele regs- en administratiewe proses word benodig om ’n liggaam te stig om die grondongeregtighede van die verlede te herstel.

Dié liggaam sal ten doel hê om eise wat uit voorvaderlike grondregte spruit, te bestuur.

Dit sal ook uitsluitsel gee in gedinge om die ongeregtighede uit die weg te ruim, sê hy.

Ueitele en sy span kommissarisse het gister aan pres. Hage Geingob by Staatshuis terugvoering gegee oor hul werksaamhede sedert hul aanstelling in Maart vanjaar.

Hy het beklemtoon dié is net ’n konsepverslag.

Volgens die voorsitter het hul ondersoek bevind daar is ’n opvatting dat die kwessie van voorvaderlike grondeise vererger is “deur wat gemeenskappe beskou as die mislukkig van die grondhervormingsbeleidsrigtings”.

Ueitele sê 8 450 mense het oraloor hul openbare verhore bygewoon.

Hy sê vir baie van die geraakte partye “is grond nie net ’n ekonomiese hulpbron nie”.

Dit is ook van kulturele en spirituele belang vir hulle, sê Ueitele.

Volgens hom het die kommissie ook genoeg stawende inligting bekom dat inheemse mense tydens die pre- en postkoloniale tydperk wel van grond ontneem is.

Ná onafhanklikwording was daar ook grondkopsere, sê hy.

Mense is veral ontevrede oor die aard van vergoeding en die gebrek aan ordentlike navorsing oor die impak van verstedeliking, sê hy.

Ondanks die totstandkoming van grondhervormingsprogramme sedert Namibië onafhanklik geword het, is grondverdeling steeds skeef, sê Ueitele.

Buitendien word grond teen ’n slakkepas onder die verwagte tydsduur verdeel, het die grondkommissie bevind.

Die voorsitter gee toe die land beskik nie oor onbeperkte grond nie, spesifiek landbougrond.

Maar dit mag nie as verskoning gebruik word om mense hul regte te ontsê en ekonomies uit te sluit nie, sê hy.

’n Ander tekortkoming van Namibië se grondhervormingsprogramme is dat dit tekort skiet aan ’n lewendige omgewing om voedselsekuriteit te verbeter, sê Ueitele.

Die growwe skending van mense se grondregte weens kolonialisme “benodig dringende stelselmatige ingryping”, sê hy.

Maar, sê hy, die “uiters sensitiewe kwessie moet baie versigtig hanteer word”.

Hoewel getuienis daarop wys alle inheemse mense het ten prooi geval van kolonialisme en grondonteiening, is daar groepe wat meer hierdeur geraak is as ander, sê hy.

Dit situasie is vererger daardeur dat baie polities magtige mense sedertdien by die land se hervormingspogings baat gevind het, meen hy.

Hervormingsprogramme is ook meer op indivue in plaas van gemeenskappe gemik, het die voorsitter gesê.

’n Ander struikelblok is die tekort aan ondersteuning nadat mense hervestig is, sê hy.

Die adjunkvoorsitter en universiteitsdosent, mnr. Phanuel Kaapama, sê van die ingrypings sal onmiddellik in werking gestel moet word sodra die finale verslag van die kommissie voltooi is.

Volgens hom hou die grondkwessie die gevaar in om gemeenskappe te verdeel.

Pres. Geingob het erken dit is “’n baie ingewikkelde” kwessie. “Ek bewonder jul moed om dié moeilike taak te pak.”

Oor ’n aanbeveling dat slagoffers van die Herero/Nama-volksmoord in die Heldeakker herbegrawe moet word, sê die president: “Dit is baie interessant.”

Hy verwelkom ’n voorstel dat hervorming op gemeenskappe gemik moet wees en nie individue nie, het Geingob gesê.

Volgens hom behoort een van die vrae te wees of mense steeds so baie in voorvaderlike grond sal belang stel indien hulle almal werk het.

- [email protected]