Jongste oor voorvaderlike grond

Net meer as twee jaar sedert Namibië se tweede nasionale grondindaba in Oktober 2018, is nog net 0,6% van besluite wat geneem is, oftewel nege uit 177, afgehandel.
Soos Republikein onlangs berig het, is nuwe meganismes vir onteiening in ‘n vorderingsverslag oor grondhervorming wat in November voltooi is as ongrondwetlik verwerp.
‘n Ander dikwels emosionele kwessie is voorvaderlike grondeise.
Minstens 10 besluite oor die kwessie hang af van die aanbevelings deur ‘n spesiale kommissie hieroor wat hul verslag laat in Julie 2020 aan pres. Hage Geingob oorhandig het.
Van die min afgehandelde take is dat die kommissie in die lewe geroep is en sy voorlopige taak afgehandel het.
Die grondkonferensie het onder meer voorgestel dat voorvaderlike grondeise in die geval van die mees geraakte gemeenskappe deur hervestigingsbeleid aangespreek word. Die ondersoek na ander alternatiewe duur volgens die vorderingsverslag voort.
Teen 2023 moet die moontlike aanwending van reparasies deur koloniale moondhede vir regstellende aksie afgehandel wees. Ook dit sal egter afhang van die verslag in Geingob se besit.
Ander teikendatums was baie korter – wisselend tussen ses maande tot drie jaar. Talle hiervan is al verby.
Die verslag beskryf die gebruik van serwitute om toegang tot voorvaderlike grafte aan onteiende gemeenskappe te verseker as ‘n baie sensitiewe kwessie waaroor buiten vir die uitklaring van regsaspekte behoorlike gesprekke met alle tradisionele owerhede sal moet plaasvind.

DIE PAD VORENTOE
Hoe elkeen van die volgende aspekte hanteer word, hang volgens die vorderingsverslag ook af van die presidensiële kommissie se aanbevelings:
• Die opstel van wetgewing oor voorvaderlike grond
• Die identifisering van onvoorsiene gevolge
• Respek vir menseregte en die Grondwet
• Die klassifisering van soorte voorvaderlike grondeise
• Die ontwerp van toekenningsmeganismes
• Die benutting van regstellende aksie as ‘n instrument vir versoening
• Die verandering van koloniale name – “waar geen omstredenhede bestaan nie” (die verslag se woorde)
• Verwante vrouebemagtiging
• Die skep van strukture vir deelname deur geraakte gemeenskappe
• Die ontwikkeling van gemeenskapspesifieke ingrypings

MENSE IN DIASPORA
Volgens die verslag is 245 807 hektaar by Gam geoormerk vir die terugkeer van byvoorbeeld mense wat tans in Botswana woon. Drie plase is ook vir die doeleindes aangekoop, maar geen besonderhede word oor die ligging hiervan verstrek nie.
Die mikpunt vir die afhandeling hiervan is 2021.
Die verslag sê daar is begin met die werwing van ‘n kontrakteur wat infrastruktuur op die grond by Gam moet oprig. Die finalisering van die tenderproses geskied tans.

MONUMENTE
Volgens die verslag is ‘n onderneming in Maart vanjaar aangestel om die Onafhankliksheidmuseum so te verander dat dit alle bydraes tot die vryheidstryd meer gebalanseerd sal uitbeeld.
‘n Ondersoek na bestaande voorvaderlike begraafplase en monumente asook moontlike nuwe gedenkplekke is volgens die verslag afgehandel, maar meer geld sal nodig wees om uitvoering aan die aanbevelings te gee.

Foto: ‘n Toneel by 2018 se grondberaad. (argief)