Voorkoming is beter as genesing (2/2)

Dr. Martin Ferreira, Veearts – Verlede maand het ons gekyk na die belangrikheid van ’n goeie bestuurs-, inentings- en ontwurmingsprogram vir skaapboerderye. Ek het verduidelik elke plaas is uniek en daarom kan ek nie een plan voorstel wat vir almal sal werk nie.
Vandeesmaand fokus ons op die belangrikheid van spoormineraalaanvullings en hoe om diere vir ’n gesondheidsprogram voor te berei.
Spoorminerale is van kardinale belang met die ontwikkeling van goeie immuniteit by die diere. Die meeste parasiete (intern of ekstern) se lewensiklus is baie kort (±3 weke) en hul sal enige geleetheid aangryp om hul lewensiklus te voltooi en so te vermeerder en die lading op die diere te verhoog. Daarmee saam verhoog die risiko vir siektes wat deur baie van die parasiete gedra word. Dieselfde geld vir virus- of bakteriële siektes en dus uitbrekings van siektes soos bloednier, bloutong, slenkdalkoors ensovoorts.


Bou vroeg weerstand
Dit is van groot belang dat ons in gedagte hou dat ’n gesonde dier minstens 14 dae nodig het om behoorlike weerstand teen ’n siekte op te bou. Daarom moet die diere voorbereid wees op vinnig veranderende weers- en omgewingstoestande.
Ek beveel altyd boere aan om gedagtes te wissel met sy plaaslike veearts oor sy entings- en ontwurmingprogram, want hy weet wat reeds op ’n verskeidenheid plase aan die gang is en watter impak vinnige seisoensveranderinge die vorige jaar gehad het.
Met die benadering van die programme hou ek daarvan om dit jaarliks vroegtydig en so volledig moontlik te doen omdat ons nie die natuur en siekteverloop kan beheer nie. Ek glo voorkoming is beter as genesing, veral as daar met groot troppe diere gewerk word wat tydrowend is. So gebeur dit mos ook altyd dat wanneer ’n krisis ontstaan, almal dieselfde prosedure wil doen en daar dikwels nie voldoende voorraad beskikbaar is nie.


Voorbereiding van die dier
Die voorbereiding van die diere voor die uitoefening van die gesondheidsprogram is net so belangrik as die werklike toepassing van die prosedure soos bv. die dosering en inenting. Die diere moet gesond en in ’n goeie algemene kondisie wees wanneer met die inentingsprogram begin word omdat ons die maksimun immuniteitsuitlokking wil hê vir die inenting wat ons doen.
Diere in ’n goeie of stygende kondisietelling reageer altyd beter op behandeling as diere wat onder stres of lae voeding verkeer, met die gevolg dat daar dan swak reaksie en geassosieerde verliese ontstaan en die boer dikwels aanvaar die produk of prosedure werk nie.
Met al die antagoniste (blokkeerders soos Ca, Fe, Mo) van spoorminerale (Cu, Se, Mn, Zn) wat in normale weiding en drinkwater van diere teenwoordig is, is dit noodsaaklik om op kritieke tye in die dier se fisiologiese jaar gereeld spoormineraalaanvullings te gee. Dit verseker dat die diere nie net gereed is vir die reaksie op die entstof of parasietbeheer nie, maar dat hulle ook gereed is vir suksesvolle paring en fetusontwikkeling.


Wanneer om toe te dien
Die ideal is om so gereeld as moontlik die spoormineraal (Multimin) inspuitings te gee as wat die dier dit in die kritieke fases benodig. Ek beveel die Multimin-aanvullings aan vier weke voor paring by die ooie en ses weke voor die begin van die teelseisoen by die ramme. So verseker ons dat die nodige spoorminerale aangevul is vir die naderende ovulasie en paring, dat semenontwikkeling nie gestrem gaan word as gevolg van spoormineraal-tekorte nie en dat die beste besettingsyfer verkry word.
Die volgende kritieke fase by die ooi is vier weke voor sy lam en dan speel die Multimin-inspuiting ’n belangrike rol om voldoende spoorminerale na die lam deur te gee vanaf die ooi se baarmoeder en die bies. ’n Lam kry net sy spoorminerale van die ooi deur die baarmoeder- en die biesmelkfase, en dit moet voldoende wees vir ongeveer drie maande.
Die ooi gee een derde van haar spoormineraalreserwes aan die lam gedurende dié tydperk en as haar spoormineraalvlakke laag was, sal die lam net ’n baie klein persentasie spoorminerale van die ooi ontvang wat nie voldoende sal wees vir sy behoeftes nie. Die spoorminerale is van uiterste belang om die lam se immuniteit teen siekte op te bou en om die oorlewingsyfer en dus speenpersentasie te verhoog.
Die Multimin-aanvulling help ook om die gehalte van die biesmelk te verbeter en sodoende kry die lam baie beter bies en ook teenligaampies van sy ma teen siektes soos onder andere bloednier en tetanus. Die aanvulling help ook met die ontwikkeling van die volgende eisel vir die volgende paring.
Die volgende belangrike fase by die ooi is die aanvulling van die spoorminerale vier tot ses weke ná sy gelam het om die reserwes wat uitgeput is, weer aan te vul en vir die voorbereiding van die volgende paring.
Die ideaal is om die Multimin-aanvullings so in te pas by die teelprogram dat indien moontlik een van die aanvullings vier tot ses weke voor die aanvang van die inentingsprogram gegee word.
Spoormierale speel ’n baie belangrikke rol by die werking van witbloedselle en die opbou van teenligame ná die enting van diere.
Met die spoormineraalaanvullingsprogram is die boer verseker dat in die meeste van dier se behoeftes gedurende die fisiologiese fases vervul is. Spoorminerale speel ook ’n ondersteunende rol by die verlaging van stres tydens vervoer, spening of wanneer sterte afgesny word en verlig dus die nadelige effekte daarvan op diere.
Dit verseker ook dat wanneer noodbehandeling toegepas moet word soos nog ’n inenting teen bloednier, die diere dadelik geënt kan word en dat die beste reaksie op sodanige noodprosedure verkry kan word.
Ons sal probeer om met verloop van tyd te kyk na die werking van die belangrikste spoorminerale by die dier se fisiologie, die posisionering en belang van spoorminerale by die lammers asook die posisionering van inentings en doserings by skape.
Voorspoed met die boerdery.
•Dr. Ferreira is ’n veearts by die Morvet Praktyk vir Voorkomende Dieregesondheid op Potchefstroom.