'Weg met liegmasjiene'
Politieke partye sê dit is belangrik om geloofwaardigheid weer deel van die verkiesing te maak.
Catherine Sasman
Opposisiepartye sê hulle ondersteun die Rally for Democracy and Progress (RDP) se mosie om elektroniese stemmasjiene (EVM's) van die Namibiese verkiesingstelsel te verwyder.
Toe die RDP dié mosie in Maart verlede jaar ter tafel gelê het, is gesê nie minder nie as 10 politieke partye het in 2011 gevoel die EVM's is “ongetoetsde tegnologie”.
Hulle het beswaar gemaak teen die feit dat die masjiene geen oudit-papierspoor (VVPAT) het wat deur die kieser nagegaan kan word nie.
Toe is voorgestel EVM's moet in die destydse tussenverkiesing saam met stembriewe gebruik word om vertroue in die gebruik van die masjiene te kweek, asook om ervaring daarvan op te doen. Dit het egter nie gebeur nie.
Die EVM's is deur die gewysigde Verkiesingswet van 2014 as 'n stemmetode ingestel.
Die wysiging bepaal egter die gebruik van EVM's moet onderhewig wees aan die gelyktydige gebruik van VVPAT, en enige stem moet deur 'n papierspoor nagegaan kan word.
Artikel 99 van die verkiesingswet maak ook voorsiening vir die gebruik van stemreg deur geheime stemming.
PARTYE
Die RDP sê die wantroue in die EVM's spruit uit die feit dat die aangepaste wet bepaal die masjiene kan slegs gedeeltelik geïmplementeer word – met ander woorde sonder 'n papierspoor, wat beteken 'n stembrief kan nie bevestig word in die geval van 'n verkiesingsuitdaging nie.
Die EVM's is tot dusver sonder VVPAT gebruik.
Mnr. Clinton Swartbooi, leier van die Landless People's Movement (LPM), wat by die verkiesingskommissie van Namibië (ECN) as 'n politieke party geregistreer is, sê hulle wil die ECN uitdaag om 'n openbare dag aan te bied om EVM's te toets. Hy sê die stemproses behoort oop te wees vir eksterne inspeksie en bekragtiging en dat 'n ander, geloofwaardige manier gevind moet word om te bepaal watter mense toesig oor dié masjiene tydens die verkiesing moet hou, asook oor die tel van stemme en die nagaan daarvan.
“Ek dink nie hulle (ECN) behoort enigiets te hê om weg te steek nie,” het Swartbooi gesê.
“Ons wil nie hê die EVM's moet in 'n OTM verander nie: Wat jy insit, is wat jy uitkry. As die masjiene betroubaar is, wil ons hê dit moet weergee wat kiesers insit, en nie wat die ECN insleutel nie,” het hy gesê.
Mnr. Henk Mudge het gesê die Republikeinse Party (RP) steun die RDP se mosie ten volle.
“Ons sal alles moontlik doen om druk op die ECN te plaas om weg te doen met die EVM's – selfs al beteken dit ons moet dit in die hof uitdaag. Ons hoop ander politieke partye sal ons steun,” het Mudge gesê.
Hy sê opposisiepartye vertrou nie EVM's nie en kiesers is nie gemaklik daarmee om dit te gebruik nie.
“As die ECN en Swapo vasbeslote is om die masjiene te gebruik, moet ons bevraagteken waarom dit so is – dít op sigself moet 'n waarskuwingsteken wees,” het Mudge gesê.
NAMIBIË AS PROEFKONYN
Swanu se president, dr. Tangeni Iijambo, het gesê: “Swanu is 'n party vir intellektueles. Ons weet Indië was een van die eerste lande om Swapo as die 'regering in ballingskap' voor onafhanklikheid te erken. Alles wat elektronies is, kan vooraf geprogrammeer word.”
Iijambo het gesê die Indiese, staatsbeheerde maatskappy Bharat Electronics Ltd, wat die EVM's vervaardig het, kon die masjiene vooraf geprogrammeer het om 'n meerderheidstem vir Swapo te verseker.
“Ek verstaan ook nie waarom Namibië met sy klein bevolking die proefkonyn vir die gebruik van hierdie 'liegmasjiene' moet wees nie. Die masjiene moet heeltemal verwyder word en ons moet na die stembrief terugkeer,” het Iijambo gesê.
Die president van die All People's Party (APP), mnr. Ignatius Shixwameni, sê die EVM's moet sáám met die VVPAT gebruik word en verkiesingsuitslae moet by stemlokale aangekondig word sodra die uitslae uit is.
“Ons weet die masjiene is mensgemaak en kan 'reggemaak' word. Ons is egter nie teen tegnologie gekant nie en ons kan nie na die steentydperk teruggaan nie. Daar kan ook met stembriewe geknoei word.
“Ons moet vertroue in die verkiesingsproses herstel deur seker te maak alle politieke partye weet die risiko vir manipulasie word verminder,” het Shixwameni gesê.
Shixwameni sê die uitslae moet so gou moontlik by stempunte vertoon word, maar kiesers moet ook toegelaat word om die tellery van stemme waar te neem – soos tydens die pasafgelope verkiesing in Nigerië.
Opposisiepartye sê hulle ondersteun die Rally for Democracy and Progress (RDP) se mosie om elektroniese stemmasjiene (EVM's) van die Namibiese verkiesingstelsel te verwyder.
Toe die RDP dié mosie in Maart verlede jaar ter tafel gelê het, is gesê nie minder nie as 10 politieke partye het in 2011 gevoel die EVM's is “ongetoetsde tegnologie”.
Hulle het beswaar gemaak teen die feit dat die masjiene geen oudit-papierspoor (VVPAT) het wat deur die kieser nagegaan kan word nie.
Toe is voorgestel EVM's moet in die destydse tussenverkiesing saam met stembriewe gebruik word om vertroue in die gebruik van die masjiene te kweek, asook om ervaring daarvan op te doen. Dit het egter nie gebeur nie.
Die EVM's is deur die gewysigde Verkiesingswet van 2014 as 'n stemmetode ingestel.
Die wysiging bepaal egter die gebruik van EVM's moet onderhewig wees aan die gelyktydige gebruik van VVPAT, en enige stem moet deur 'n papierspoor nagegaan kan word.
Artikel 99 van die verkiesingswet maak ook voorsiening vir die gebruik van stemreg deur geheime stemming.
PARTYE
Die RDP sê die wantroue in die EVM's spruit uit die feit dat die aangepaste wet bepaal die masjiene kan slegs gedeeltelik geïmplementeer word – met ander woorde sonder 'n papierspoor, wat beteken 'n stembrief kan nie bevestig word in die geval van 'n verkiesingsuitdaging nie.
Die EVM's is tot dusver sonder VVPAT gebruik.
Mnr. Clinton Swartbooi, leier van die Landless People's Movement (LPM), wat by die verkiesingskommissie van Namibië (ECN) as 'n politieke party geregistreer is, sê hulle wil die ECN uitdaag om 'n openbare dag aan te bied om EVM's te toets. Hy sê die stemproses behoort oop te wees vir eksterne inspeksie en bekragtiging en dat 'n ander, geloofwaardige manier gevind moet word om te bepaal watter mense toesig oor dié masjiene tydens die verkiesing moet hou, asook oor die tel van stemme en die nagaan daarvan.
“Ek dink nie hulle (ECN) behoort enigiets te hê om weg te steek nie,” het Swartbooi gesê.
“Ons wil nie hê die EVM's moet in 'n OTM verander nie: Wat jy insit, is wat jy uitkry. As die masjiene betroubaar is, wil ons hê dit moet weergee wat kiesers insit, en nie wat die ECN insleutel nie,” het hy gesê.
Mnr. Henk Mudge het gesê die Republikeinse Party (RP) steun die RDP se mosie ten volle.
“Ons sal alles moontlik doen om druk op die ECN te plaas om weg te doen met die EVM's – selfs al beteken dit ons moet dit in die hof uitdaag. Ons hoop ander politieke partye sal ons steun,” het Mudge gesê.
Hy sê opposisiepartye vertrou nie EVM's nie en kiesers is nie gemaklik daarmee om dit te gebruik nie.
“As die ECN en Swapo vasbeslote is om die masjiene te gebruik, moet ons bevraagteken waarom dit so is – dít op sigself moet 'n waarskuwingsteken wees,” het Mudge gesê.
NAMIBIË AS PROEFKONYN
Swanu se president, dr. Tangeni Iijambo, het gesê: “Swanu is 'n party vir intellektueles. Ons weet Indië was een van die eerste lande om Swapo as die 'regering in ballingskap' voor onafhanklikheid te erken. Alles wat elektronies is, kan vooraf geprogrammeer word.”
Iijambo het gesê die Indiese, staatsbeheerde maatskappy Bharat Electronics Ltd, wat die EVM's vervaardig het, kon die masjiene vooraf geprogrammeer het om 'n meerderheidstem vir Swapo te verseker.
“Ek verstaan ook nie waarom Namibië met sy klein bevolking die proefkonyn vir die gebruik van hierdie 'liegmasjiene' moet wees nie. Die masjiene moet heeltemal verwyder word en ons moet na die stembrief terugkeer,” het Iijambo gesê.
Die president van die All People's Party (APP), mnr. Ignatius Shixwameni, sê die EVM's moet sáám met die VVPAT gebruik word en verkiesingsuitslae moet by stemlokale aangekondig word sodra die uitslae uit is.
“Ons weet die masjiene is mensgemaak en kan 'reggemaak' word. Ons is egter nie teen tegnologie gekant nie en ons kan nie na die steentydperk teruggaan nie. Daar kan ook met stembriewe geknoei word.
“Ons moet vertroue in die verkiesingsproses herstel deur seker te maak alle politieke partye weet die risiko vir manipulasie word verminder,” het Shixwameni gesê.
Shixwameni sê die uitslae moet so gou moontlik by stempunte vertoon word, maar kiesers moet ook toegelaat word om die tellery van stemme waar te neem – soos tydens die pasafgelope verkiesing in Nigerië.
Kommentaar
Republikein
Geen kommentaar is op hierdie artikel gelaat nie