Neem Mbumba waar of is hy president?
Nasie aangegryp deur emosionele debat
Terwyl Namibiërs oor die verlies van president Hage Geingob treur, bevind die land hom in 'n grondwetlike raaisel gewikkel ná die inswering van die voormalige visepresident, Nangolo Mbumba, as Namibië se vierde president.
Hoëvlak-regskonsultasies vind tans in die regering plaas om te bepaal of foute en waninterpretasies ingesluip het met die inswering van Nangolo Mbumba as Namibië se vierde president en of hy visepresident en waarnemende staatshoof moes gebly het.
Mbumba is op 4 Februarie, ure ná die dood van president Hage Geingob aangekondig is, as president ingesweer. Die inswering het plaasgevind nadat Mbumba daardie Sondag ’n noodkabinetsvergadering gelei het.
Ondanks die gladde oorgang het vrae die afgelope week ontstaan of Mbumba as die vierde president van Namibië beskou moet word en of hy bloot in daardie posisie waarneem.
Menings is verdeel, met sommige wat bevraagteken of Mbumba se aanstelling tot president korrek gedoen is.
Onder diegene wat glo Mbumba is waarnemende president, vermoed baie nie kwaadwilligheid nie en skryf die situasie toe aan ’n eerlike fout deur voorsittende beamptes. Hy is deur hoofregter Peter Shivute ingesweer.
Mbumba het gevolglik Netumbo Nandi-Ndaitwah as visepresident aangestel, maar dié daad is bevraagteken omdat daar geen wetlike bepaling is wat Mbumba toegelaat het om die pos van visepresident te ontruim nie. Sommige voer aan dat Mbumba die pos van visepresident moes behou het terwyl hy terselfdertyd as president moes waarneem.
Alhoewel Shivute op verskeie wetsbepalings staatgemaak het om Mbumba as president in te sweer, bepaal artikel 34 van die Namibiese Grondwet, dat indien die amp van president vakant raak of as die president andersins nie in staat is om die pligte van die amp na te kom nie, moet die visepresident, eerste minister of adjunk- eerste minister as president “optree” vir die onverstreke gedeelte van die president se ampstermyn.
Diegene wat Mbumba se posisie as president ondersteun, het die term “waarneem” as blote semantiek afgemaak, met die argument dat dit verwys na “dien” as president. Hulle het ook Mbumba se inswering verdedig en gesê dit is belangrik vir hom om te bevestig dat die Grondwet gehandhaaf word tydens sy ampstyd.
Aangesien die presidensiële verkiesing binne 12 maande van sy aanstelling tot die pos is, word Mbumba volgens wet toegelaat om die land te lei totdat ’n nuwe president verkies word.
Hoewel die verkiesings in November is, sal Mbumba na verwagting tot Maart 2025 dien. Dit is gewoonlik wanneer die nuwe verkose president ingesweer word.
Onder diegene wat glo dat Mbumba wettiglik die president is, is die regsfirma Kadhila Amoomo Legal Practitioners, wat verlede week gesê het dat sy funksies gelyk is aan dié van enige staatshoof.
“In elk geval, die daad om die eed af te lê deur die hoofregter het regsimplikasies en niemand het dit deur ’n geregtelike proses betwis nie. Die inswering bestaan dus en is ongestoord,” het die firma gesê.
Nog ’n regskenner, Yarukeekuro Ndorokaze, het gesê: “Na my mening is ‘optree as president’ in hierdie konteks soortgelyk aan ‘dien as president’ of ‘werk as president’ of ‘presteer as president’. “Gevolglik stel hierdie bepaling ’n president in die vooruitsig en hoekom nie, aangesien die vakature gevul is,” het hy op sosiale media kommentaar gelewer.
Volgens die politieke wetenskaplike Rui Tyitende neem ’n waarnemende president egter outomaties die amp aan, behalwe in die geval waar die verkose president nie die amp kan aanvaar voordat hy die eed aflê nie.
Hy het ook daarop gewys dat Mbumba verkeerd was om iemand in sy pos as visepresident aan te stel, aangesien daar geen vakature vir daardie pos was nie. Hy het gesê Mbumba is tussentydse president én voltydse visepresident.
Mbumba het nie as visepresident van die land bedank nie en ontleders het gesê hy moes Nandi-Ndaitwah dus nie in dié pos aangestel het nie.
Tyitende het gesê: “Mbumba is die waarnemende president van die oomblik af dat hy die rol aanvaar het voor die dood van president Geingob. Hy tree terselfdertyd op as staatshoof en visepresident. Al wat hulle moes doen, was om aan te kondig wat die Grondwet reeds in werking gestel het.”
John Nakuta, ’n sosiale akademikus wat vir die Universiteit van Namibië se regsfakulteit werk, voer aan Mbumba moet as die president beskou word, eerder as bloot ’n waarnemende president.
Volgens hom kan die term “waarnemend” dalk nie die essensie van Mbumba se rol ten volle vasvang nie, en kan opsigter eerder een van die terme wees wat gebruik word.
“Taal self is slegs een faktor wat opgeweeg moet word in die evaluering van grondwetlike besluite. Hierdie besluite kan nie verstaan word tensy dit in ag geneem word in verhouding tot die waardes wat onderskryf word wanneer die Grondwet geïnterpreteer word nie.
“Die grammatikale betekenis van die woord ‘waarneemֹ’ soos gebruik in Artikel 34(1) moet egter nie verkeerd vertolk word nie. Die woord ‘waarneem’ soos dit in hierdie konteks gebruik word, kan myns insiens maklik vervang word met woorde soos ‘dien’, ‘uitvoer’ sonder om die betekenis van hierdie bepaling te verander,” het hy gesê.
“Na my mening is dr. Nangolo Mbumba dus die president van die Republiek van Namibië en nie ’n waarnemende president nie. Miskien kan daar na hom verwys word as ’n opsigter/tussentydse president. ’n Tussentydse president word beskou as die president met volle magte totdat ’n persoon tot die pos verkies word,” het Nakuta gesê.
NET TOT VERKIESINGS
McHenry Venaani, leier van die Popular Democratic Movement (PDM), het saam met Nakuta gestem, maar is van mening dat Mbumba net in sy amp moet aanbly tot ’n nuwe president verkies word en hy dan die mag aan die verkose president moet oorhandig.
Hy het bygevoeg dat die huidige kwessie ’n wettige struikelblok is wat uitgestryk moet word.
“Na my mening moet Mbumba net in sy amp bly tot die nuwe president verkies is, anders as hy tot 21 Maart 2025 aanbly, sal hy ‘n ongrondwetlike president wees,” het hy gesê.
Vrae wat aan die kantoor van die regbank gestuur is, was teen druktyd nog onbeantwoord.
– [email protected]
Mbumba is op 4 Februarie, ure ná die dood van president Hage Geingob aangekondig is, as president ingesweer. Die inswering het plaasgevind nadat Mbumba daardie Sondag ’n noodkabinetsvergadering gelei het.
Ondanks die gladde oorgang het vrae die afgelope week ontstaan of Mbumba as die vierde president van Namibië beskou moet word en of hy bloot in daardie posisie waarneem.
Menings is verdeel, met sommige wat bevraagteken of Mbumba se aanstelling tot president korrek gedoen is.
Onder diegene wat glo Mbumba is waarnemende president, vermoed baie nie kwaadwilligheid nie en skryf die situasie toe aan ’n eerlike fout deur voorsittende beamptes. Hy is deur hoofregter Peter Shivute ingesweer.
Mbumba het gevolglik Netumbo Nandi-Ndaitwah as visepresident aangestel, maar dié daad is bevraagteken omdat daar geen wetlike bepaling is wat Mbumba toegelaat het om die pos van visepresident te ontruim nie. Sommige voer aan dat Mbumba die pos van visepresident moes behou het terwyl hy terselfdertyd as president moes waarneem.
Alhoewel Shivute op verskeie wetsbepalings staatgemaak het om Mbumba as president in te sweer, bepaal artikel 34 van die Namibiese Grondwet, dat indien die amp van president vakant raak of as die president andersins nie in staat is om die pligte van die amp na te kom nie, moet die visepresident, eerste minister of adjunk- eerste minister as president “optree” vir die onverstreke gedeelte van die president se ampstermyn.
Diegene wat Mbumba se posisie as president ondersteun, het die term “waarneem” as blote semantiek afgemaak, met die argument dat dit verwys na “dien” as president. Hulle het ook Mbumba se inswering verdedig en gesê dit is belangrik vir hom om te bevestig dat die Grondwet gehandhaaf word tydens sy ampstyd.
Aangesien die presidensiële verkiesing binne 12 maande van sy aanstelling tot die pos is, word Mbumba volgens wet toegelaat om die land te lei totdat ’n nuwe president verkies word.
Hoewel die verkiesings in November is, sal Mbumba na verwagting tot Maart 2025 dien. Dit is gewoonlik wanneer die nuwe verkose president ingesweer word.
Onder diegene wat glo dat Mbumba wettiglik die president is, is die regsfirma Kadhila Amoomo Legal Practitioners, wat verlede week gesê het dat sy funksies gelyk is aan dié van enige staatshoof.
“In elk geval, die daad om die eed af te lê deur die hoofregter het regsimplikasies en niemand het dit deur ’n geregtelike proses betwis nie. Die inswering bestaan dus en is ongestoord,” het die firma gesê.
Nog ’n regskenner, Yarukeekuro Ndorokaze, het gesê: “Na my mening is ‘optree as president’ in hierdie konteks soortgelyk aan ‘dien as president’ of ‘werk as president’ of ‘presteer as president’. “Gevolglik stel hierdie bepaling ’n president in die vooruitsig en hoekom nie, aangesien die vakature gevul is,” het hy op sosiale media kommentaar gelewer.
Volgens die politieke wetenskaplike Rui Tyitende neem ’n waarnemende president egter outomaties die amp aan, behalwe in die geval waar die verkose president nie die amp kan aanvaar voordat hy die eed aflê nie.
Hy het ook daarop gewys dat Mbumba verkeerd was om iemand in sy pos as visepresident aan te stel, aangesien daar geen vakature vir daardie pos was nie. Hy het gesê Mbumba is tussentydse president én voltydse visepresident.
Mbumba het nie as visepresident van die land bedank nie en ontleders het gesê hy moes Nandi-Ndaitwah dus nie in dié pos aangestel het nie.
Tyitende het gesê: “Mbumba is die waarnemende president van die oomblik af dat hy die rol aanvaar het voor die dood van president Geingob. Hy tree terselfdertyd op as staatshoof en visepresident. Al wat hulle moes doen, was om aan te kondig wat die Grondwet reeds in werking gestel het.”
John Nakuta, ’n sosiale akademikus wat vir die Universiteit van Namibië se regsfakulteit werk, voer aan Mbumba moet as die president beskou word, eerder as bloot ’n waarnemende president.
Volgens hom kan die term “waarnemend” dalk nie die essensie van Mbumba se rol ten volle vasvang nie, en kan opsigter eerder een van die terme wees wat gebruik word.
“Taal self is slegs een faktor wat opgeweeg moet word in die evaluering van grondwetlike besluite. Hierdie besluite kan nie verstaan word tensy dit in ag geneem word in verhouding tot die waardes wat onderskryf word wanneer die Grondwet geïnterpreteer word nie.
“Die grammatikale betekenis van die woord ‘waarneemֹ’ soos gebruik in Artikel 34(1) moet egter nie verkeerd vertolk word nie. Die woord ‘waarneem’ soos dit in hierdie konteks gebruik word, kan myns insiens maklik vervang word met woorde soos ‘dien’, ‘uitvoer’ sonder om die betekenis van hierdie bepaling te verander,” het hy gesê.
“Na my mening is dr. Nangolo Mbumba dus die president van die Republiek van Namibië en nie ’n waarnemende president nie. Miskien kan daar na hom verwys word as ’n opsigter/tussentydse president. ’n Tussentydse president word beskou as die president met volle magte totdat ’n persoon tot die pos verkies word,” het Nakuta gesê.
NET TOT VERKIESINGS
McHenry Venaani, leier van die Popular Democratic Movement (PDM), het saam met Nakuta gestem, maar is van mening dat Mbumba net in sy amp moet aanbly tot ’n nuwe president verkies word en hy dan die mag aan die verkose president moet oorhandig.
Hy het bygevoeg dat die huidige kwessie ’n wettige struikelblok is wat uitgestryk moet word.
“Na my mening moet Mbumba net in sy amp bly tot die nuwe president verkies is, anders as hy tot 21 Maart 2025 aanbly, sal hy ‘n ongrondwetlike president wees,” het hy gesê.
Vrae wat aan die kantoor van die regbank gestuur is, was teen druktyd nog onbeantwoord.
– [email protected]
Kommentaar
Republikein
Geen kommentaar is op hierdie artikel gelaat nie