Ons taal

In Standaardafrikaans word die betreklike voornaamwoord “wat” vir dinge, diere én mense gebruik: “Die kind wat vir die hond wat op die stoel wat op die stoep staan, blaf.” Die betreklike voornaamwoord “wie” word net saam met “se” gebruik, soos in “Die kind op wie se stoel die hond sit,” of in kombinasies met voorsetsels soos “van” en “vir”: “Die hond vir wie die kind van wie die stoel op die stoep staan, blaf.” (Ek weet, dis ekstreme voorbeelde, maar neem gerus ’n oomblik om die grysstof ’n bietjie oefening te gee!)

In Engels is daar ’n betreklike voornaamwoord vir mense, naamlik “who(m)”, en ’n betreklike voornaamwoord vir diere en dinge, naamlik “that”: “The child who barks at the dog that sits on the chair that stands on the stoep.” (Ek gaan nie nou oor “which” praat nie.) Nou het baie Afrikaanssprekendes wat onder die invloed van Engels bestuur die eintlik eenvoudige stelsel van betreklikevoornaamwoordgebruik in Afrikaans gaan staan en kompliseer.

Ons moet nou kamma “wie” vir mense gebruik en “wat” vir diere en dinge: “Die kind wie vir die hond wat op die stoel wat op die stoep staan, blaf.” Die ironie van die saak is egter dat terwyl Afrikaans met betrekking tot hierdie aspek besig is om anglisistiese verkomplisering te ondergaan, presies die teenoorgestelde proses van vereenvoudiging in Engels aan die werk is. Mens hoor al hoe meer “The child that barks” in plaas van “who barks”, met ander woorde, die betreklike voornaamwoord “that” word ook al hoe meer vir mense gebruik. Nou ja. Genoeg geblaf.

Prof. Herman Beyer

Vakgroep Afrikaans

Universiteit van Namibië

[email protected]