Ons taal
Ek was daar
Salaam aalikoem, Breyten.
ʼn Reisverslag van 10 insigte ná ’n besoek aan die Tuin van Digters, Breytenbach Sentrum, Wellington op Pampoendag, 16 September 2023:
1. In die stem van die digter kom die digterlike stem tot sy volle reg – dit bly ’n voorreg en ’n belewenis om die digterstem te hóór, en soveel te meer as daardie stem aan Breyten Breytenbach behoort.
2. Poësie is klank, ’n mens kan en mag nie dit stilmaak nie, Pieter Odendaal het dit net weer bewys met sy podiumpoësie.
3. Digkuns verbuig die werklikheid, ’n mens is selde so teenwoordig en gelykertyd afwesig soos wanneer die treffende slotreëls van ’n gedig jou liggaam verstar laat, terwyl jou siel juigend in applous opstaan – dis die definisie van “ont-roering”.
4. Liefde vir ’n taal kan net so intiem en bykans konkreet wees soos die liefde vir jou sielsgenoot: “liefling, ek skryf vir jou in hierdie taal, want ek kan my nie daarvan loswoord nie”, so verklaar Breyten met die eerste gedig wat hy voorlees.
5. Taal kan ’n prostese wees wat nuwe moontlikhede en beweeglikheid ontsluit meen Klara du Plessis, maar die verlies aan taal is ook die verlies aan ’n ledemaat, aan ’n stem, ’n tong.
6. Die woord “lick” laat my gril, maar tog tref dié gedig van Klara du Plessis: “My language is a secret / secretion curled up in a recess [...] mother tongue licks, licks cryptically from the crypt inside me. Afrikaans is an affection hidden / geheim. I know for a fact that Heim is home in another language.”
7. “Die mond is te geheim om pyn nie te voel nie,” lees Breyten en saam met onwillekeurige trane besef ek dat ’n mens die betekenis van hierdie frase slegs kan beleef. Jy sal eers weet wat dit beteken wanneer jy dit gevoel het.
8. “As jy dit nie kan voel nie is dit nie vir jou bedoel nie,” verklaar Grant Jefthas entoesiasties.
9. “Hiem” is tuiste en die tuin van digters was vir my ’n tuiskoms in Afrikaans, ’n onbeplande wending, ’n droom bewaarheid op my weg na Kû: “[...] die droom met ’n hand op die hart groet / salaam aalikoem (“welkom, welkom tuis”)” – Breytenbach.
10. Op sy 84ste verjaarsdag neem Breytenbach van ons afskeid en laat die taal en die liefde daarvan in ons hande oor. Of dit werklik sy laaste optrede was sal net die tyd leer, al wat ek weet is dat, sou hy ophou beweeg en geraas maak, daar wel saam met hom ’n ledemaat van Afrikaans sal vergaan, dié besef maak my diep hartseer, maar ek voel ook bevoorreg en dankbaar om te kan sê: “Ek was daar”.
Annika van der Linde
Vakgroep Afrikaans
Universiteit van Namibië
[email protected]
1. In die stem van die digter kom die digterlike stem tot sy volle reg – dit bly ’n voorreg en ’n belewenis om die digterstem te hóór, en soveel te meer as daardie stem aan Breyten Breytenbach behoort.
2. Poësie is klank, ’n mens kan en mag nie dit stilmaak nie, Pieter Odendaal het dit net weer bewys met sy podiumpoësie.
3. Digkuns verbuig die werklikheid, ’n mens is selde so teenwoordig en gelykertyd afwesig soos wanneer die treffende slotreëls van ’n gedig jou liggaam verstar laat, terwyl jou siel juigend in applous opstaan – dis die definisie van “ont-roering”.
4. Liefde vir ’n taal kan net so intiem en bykans konkreet wees soos die liefde vir jou sielsgenoot: “liefling, ek skryf vir jou in hierdie taal, want ek kan my nie daarvan loswoord nie”, so verklaar Breyten met die eerste gedig wat hy voorlees.
5. Taal kan ’n prostese wees wat nuwe moontlikhede en beweeglikheid ontsluit meen Klara du Plessis, maar die verlies aan taal is ook die verlies aan ’n ledemaat, aan ’n stem, ’n tong.
6. Die woord “lick” laat my gril, maar tog tref dié gedig van Klara du Plessis: “My language is a secret / secretion curled up in a recess [...] mother tongue licks, licks cryptically from the crypt inside me. Afrikaans is an affection hidden / geheim. I know for a fact that Heim is home in another language.”
7. “Die mond is te geheim om pyn nie te voel nie,” lees Breyten en saam met onwillekeurige trane besef ek dat ’n mens die betekenis van hierdie frase slegs kan beleef. Jy sal eers weet wat dit beteken wanneer jy dit gevoel het.
8. “As jy dit nie kan voel nie is dit nie vir jou bedoel nie,” verklaar Grant Jefthas entoesiasties.
9. “Hiem” is tuiste en die tuin van digters was vir my ’n tuiskoms in Afrikaans, ’n onbeplande wending, ’n droom bewaarheid op my weg na Kû: “[...] die droom met ’n hand op die hart groet / salaam aalikoem (“welkom, welkom tuis”)” – Breytenbach.
10. Op sy 84ste verjaarsdag neem Breytenbach van ons afskeid en laat die taal en die liefde daarvan in ons hande oor. Of dit werklik sy laaste optrede was sal net die tyd leer, al wat ek weet is dat, sou hy ophou beweeg en geraas maak, daar wel saam met hom ’n ledemaat van Afrikaans sal vergaan, dié besef maak my diep hartseer, maar ek voel ook bevoorreg en dankbaar om te kan sê: “Ek was daar”.
Annika van der Linde
Vakgroep Afrikaans
Universiteit van Namibië
[email protected]
Kommentaar
Republikein
Geen kommentaar is op hierdie artikel gelaat nie