Sensuur met ’n mooi jassie aan

In ’n era gekenmerk deur verskuiwende kulturele norme en verhoogde sensitiwiteit, het die rol van sensitiwiteitslesers in literatuur ’n onderwerp van vurige debat geword

Kom ons praat oor hierdie “sensitiwiteitslesers”. Jy weet, daardie mense wie se werk dit is om manuskripte te fynkam vir enigiets wat veral ’n sogenaamde minderheidsgroep verkeerd kan opvryf of as kulturele wanvoorstelling opgeneem kan word. Klink na ’n goeie idee, of hoe? Ek sou nie so sê nie – inteendeel, ek sou sê ons moet weer hieroor dink. Is sensitiwiteitslesers werklik so wonderlik soos die media sê hulle is, of plaas hulle ons net in ’n boksie wanneer dit kom by intellektuele vryheid en kreatiewe uitdrukking?

Stel jou dit voor: literatuur was nog altyd daaroor om omstrede onderwerpe aan te roer, grense te verskuif en onder mense se vel te kom. Dis die hele “laat jou dink”-aspek wat dit so spesiaal maak. Nou word hierdie sensitiwiteitslesers egter ingebring om ’n filter voor ons en skrywers voor ons tyd, se kreatiwiteit te plaas. Deur hierdie ekstra laag van “polisiëring”, kan hulle die rou emosie en outentieke storievertelling wat literatuur so betekenisvol maak, wegneem.

Om nie eens te praat van die stank van sensuur wat dié beweging volg nie. Dit is asof hulle sê: “Haai, skrywers, julle is nie slim genoeg om moeilike onderwerpe op julle eie te hanteer nie.” Regtig? Artistieke skepping gaan daaroor om eienaarskap van jou idees te neem en dit vrye teuels te gee.

Hier is die “plot twist”: sensitiwiteitslesers kan eintlik ons letterkundetoneel mínder divers maak. Ek bedoel, die hele punt van literatuur is om ons ’n blik te gee in allerhande verskillende lewens, kulture en ervarings. Maar as ons net by die “goedgekeurde” narratiewe hou, loop ons die gevaar om letterkunde in een groot vervelige flop te verander.

Kom ons praat oor ’n paar klassieke skrywers om dit in perspektief te plaas. Kyk byvoorbeeld na Roald Dahl, die genie agter Charlie and the Chocolate Factory en Matilda. Sy karakters is eienaardig, sy stories is onkonvensioneel, en dit is wat hulle so onvergeetlik maak. Maar as ons sy vertellings met sensitiwiteitslesers begin afwater, beroof ons sy verhale van dít wat ons in die eerste plek buite die boks laat dink.

En laat ons nie vergeet van Ian Fleming, die meesterbrein agter James Bond nie. Bond se leefstyl en verhoudings kan sekerlik ’n paar wenkbroue laat lig, maar dis die punt. Dit is ’n weerspieëling van die tyd waaruit dit kom en ’n kykie na die kompleksiteite van menslike gedrag. As ons probeer om Bond in ’n netjiese boksie te pas om kontroversie te vermy, mis ons die kans om die kwessies wat sy stories na vore bring, te bespreek en te ontleed.

Sommige mense sal beweer sensitiwiteitslesers is soos ’n skild wat ons beskerm teen ongemaklike onderwerpe in boeke. Maar eerlikwaar, is literatuur nie soms veronderstel om ons effens ongemaklik te maak nie? Dit is soos om gym toe te gaan – die ongemaklike plekke is waar die groei plaasvind. Om lesers teen hierdie uitdagings te beskerm, ontneem hulle die kans om diep betrokke te raak by komplekse temas en gesprekke.

In ’n neutedop; hoewel sensitiwiteitslesers dalk goeie bedoelings het, loop hulle die risiko om die rou kreatiwiteit, diversiteit en emosionele krag van literatuur af te water. In plaas daarvan om dit aan eksterne filters te onderwerp, hoekom vertrou ons nie skrywers om sensitiewe onderwerpe versigtig te hanteer nie? Literatuur gaan daaroor om die morsige, ongemaklike dele van die lewe te verken – ongefilterd, onapologeties en sonder beperkings. Laat ons dit nie uit die oog verloor nie, net soos die legendes Roald Dahl en Ian Fleming ons vroeër gewys het.

– [email protected]

* Rubrieke, meningstukke, briewe en SMS’e deur lesers en meningvormers weerspieël nie noodwendig die siening van Republikein of Namibia Media Holdings (NMH) nie. As mediahuis onderskryf NMH die etiese kode vir Namibiese media, soos toegepas deur die Media-ombudsman.