Trans-Kalahari-spoorweg (steeds) sonder spoor

Vyftien jaar ná die aanvang van die Trans-Kalahari-spoorwegprojek is dit steeds nie voltooi nie, met min ontwikkeling buiten vir sy bestuurkantoor in Windhoek.

Die multimiljard-spoorlyn wat ontwerp is om Botswana se steenkoolvelde met Namibië se hawe van Walvisbaai te verbind, sou na verwagting plaaslike handel en ekonomiese groei bevorder. Beide Botswana en Namibië het egter Vrydag by ’n gesamentlike ministeriële komiteevergadering op Swakopmund die vertragings erken en dringende optrede gevra.

Namibië se minister van werke en vervoer, die adjunk- eerste minister John Mutorwa, het beklemtoon dat die lewering van die spoorlyn die leiers sal vereer wat dit eerste ingestel het.

"Die beste manier om ons politieke leiers te eer en te respekteer, is om hul idees, visies, planne, programme en projekte prakties te implementeer en tot werklikheid te bring," het hy gesê en spesifiek verwys na die visie van wyle stigterpresident Sam Nujoma.

Botswana se minister van vervoer en infrastruktuur, Noah Salakae, het saamgestem dat vordering te stadig was en het sy land se verbintenis herbevestig om die spoorlyn 'n werklikheid te maak.

"'n Tasbare nalatenskap tussen die twee lande lê in hierdie einste spoorlyn en wat in die vooruitsig gestel word om oor ongeveer 1 500 kilometer te strek," het hy gesê.

Die projek is in 2010 met hoë verwagtinge bekendgestel. Dit is in die vooruitsig gestel as 'n kostedoeltreffende vervoerroete vir Botswana se steenkooluitvoere, wat handelsgeleenthede oopmaak en ekonomiese diversifisering ondersteun. In 2014 het Botswana en Namibië 'n formele ooreenkoms onderteken om die projek te implementeer, en in 2024 het amptenare in Kasane vergader en ooreengekom dat dit "tot die punt van geen terugkeer versnel moet word". Geen noemenswaardige konstruksie het egter plaasgevind nie.

Die ministers het erkenning gegee aan vordering met die aanstelling van 'n konsultant om 'n uitvoerbaarheidstudie te doen en die volgende fases van die projek te lei. Die tenderproses het in Julie 2024 gesluit, en vier tenders is geëvalueer voordat 'n voorkeurbieër geïdentifiseer is. Kontrakonderhandelinge is in Oktober 2024 afgehandel, met finale regsuitklarings wat vroeër vandeesmaand afgehandel is.

Ten spyte van hierdie stappe het die uitvoerbaarheidstudie egter nog nie begin nie, weens vertragings met die finalisering van die kontrak wat nog deur die prokureur-generaal van albei lande hersien word.

Met die erkenning van die dringendheid, het die ministers alle partye aangemoedig om uitstaande prosesse te bespoedig om by die goedgekeurde planne te pas.

"Ons verwag dat ons gesprekke met ons tegnokrate vandag die broodnodige leiding sal verskaf, veral in ag genome dat die voordele van hierdie projek enorm en welbekend is," het Salakae herhaal.

Mutorwa het gewaarsku teen eindelose beplanning sonder enige resultate.

“Die twee lande, deur hul regerings, kan en mag nie openbare hulpbronne—menslike, tyd, geriewe, ens.—gebruik om ’n vergadering van hierdie omvang te reël, bloot om vertel te word hoe en hoekom dit so moeilik is, of tot die uiterste, onmoontlik gaan om vroeëre besluite prakties te implementeer nie.”

Salakae het opgemerk dat Botswana al lank probeer om sy steenkoolreserwes wat op meer as 200 miljard ton geraam word, te monetiseer, maar vervoerbeperkings het grootskaalse uitvoere bemoeilik.

Mutorwa het beklemtoon dat buiten steenkool, die spoorlyn 'n wyer sosio-ekonomiese impak op die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingstreek (SADC) sal hê.

Hoewel finansiering 'n kernuitdaging was, glo Mutorwa dat beleggings van logistieke firmas en internasionale finansiële instellings die nodige hulpbronne kan verskaf.

"Daar word verwag dat die projek die reeds bestaande private sektor innoveringsvermoë, finansies en kommersiële en bestuurskundigheid sal benut deur die PPP-model vir vinnige implementering van hierdie fundamentele streekvervoerprojek," het hy gesê.

Salakae het beklemtoon hoe belangrik dit is om beleggings en gladde samewerking tussen Botswana en Namibië te verseker om verdere vertragings te vermy. Daar was vorige besprekings oor die verkryging van finansiering van ontwikkelingsbanke en infrastruktuurbeleggingsfirmas, maar geen ooreenkomste is vasgemaak nie.

Tydens die finale sessie het albei ministers in 'n gesamentlike verklaring 'n hernieude verbintenis uitgespreek om die projek te lewer. Mutorwa het aanspreeklikheid gevra en teen verdere stagnasie gewaarsku.

Die volgende gesamentlike ministeriële komiteevergadering sal deur Botswana aangebied word op 'n datum wat nog bepaal sal word. - [email protected]